يكي از مهم‌ترين جنبه‌هاي حضور انساني در فضاهاي شهري كه سبب سرزندگي و پويايي اين فضا‌ها و نيز افزايش نقش اجتماعي آن‌ها مي‌شود، حركت پياده است. از سويي ديگر، گرچه فضاهاي شهري موارد گوناگوني چون ميدان‌ها، ورودي‌ها، حاشيه‌هاي ساحلي و كناره‌هاي آب، پله‌ها و… را شامل مي‌شوند اما شايد بارز‌ترين عرصه عمومي كه مي‌تواند به عنوان بستري براي پياده روي در نظر گرفته شود، مسير‌ها و به ويژه خيابان‌ها باشند.

در محيط‌هاي شهري پرتراكم، خيابان‌ها كاركردهاي گوناگوني شامل امكان حركت وسايل نقليه، پاركينگ خودرو‌ها، بارگيري كالا‌ها، پياده روي، برخي فعاليتهاي اجتماعي، تعامل و استراحت افراد را فراهم مي‌كنند. در هر حال، هر خياباني نمي‌تواند هر عملكردي را بخوبي انجام دهد و مي‌تواند بر روي يك يا دو كاركرد اصلي متمركز گرديده و آن‌ها را در اولويت قرار دهد. در اصل، نوع خيابان، كاربران اوليه آن را تعريف مي‌كند كه در روندي متقابل شكل طراحي را هدايت مي‌كند. به طور كلي، انواع خيابان‌ها را بر مبناي اولويتي كه براي هريك از گونه‌هاي حركتي و وسايل نقليه قائل مي‌شوند به چهار دسته¹؛ خيابان عبوري، خيابان اشتراكي، خيابان مخصوص پياده و مسير ويژه اتوبوس مي‌توان تقسيم بندي كرد.
خيابان هاي مخصوص پياده كه در كشورهاي مختلف واژگان گوناگوني همچون پهنه پياده، پهنه بدون ماشين، محدوده بدون آمد و شد سواره، پهنه بسته بر ترافيك موتوري، محدوده پياده، تفرجگاه پياده و پياده راه نيز براي تعريف آن‌ها به كار برده مي‌شود متكامل‌ترين شكل خيابان‌ها هستند كه اولويت اصلي حركت در آن‌ها به صورت پياده مي‌باشد. براي پياده راه‌ها تعاريف گوناگوني ذكر گرديده كه در ذيل برخي از مهم‌ترين اين مفاهيم ارائه شده‌اند:

• پياده راه‌ها، معابري با بالا‌ترين حد نقش اجتماعي هستند كه در آن‌ها تسلط كامل با عابر پياده بوده و از وسايل نقليه موتوري تنها به منظور سرويس دهي به زندگي جاري در معبر استفاده مي‌شود. پياده راه‌ها، ابزاري براي فعاليت جمعي بخصوص در ارتباط با اقتصاد شهري، كيفيت محيطي و سلامت اجتماعي‌اند. ²
• منطقه مخصوص پياده، منطقه‌اي است كه به منظور برتري دادن به محيط، ورود اتومبيل‌هاي سواري را به آن ممنوع مي‌كنند و ورود ساير وسايل نقليه موتوري به آن تنظيم مي‌شود. ³
• راه‌ها، استخوان بندي شهر را تعريف مي‌كنند. احجام و ساختمان‌ها فضاهاي مثبت هستند و راه‌ها، فضاهاي منفي كه دسترسي‌ها (ارتباطات و تبادل اطلاعات) را براي شهروندان مي‌سر مي‌سازند. براي ايجاد شهرهاي باروح و زنده، پيش از هر چيز بايد راههاي پياده سرشار از فعاليت و حس زندگي ايجاد كرد. اين راههاي انساني (در مقياس انسان)، گونه‌اي از فضاهاي عمومي شهري به شمار مي‌روند كه كاربريهاي متنوع، در امتداد آن‌ها چيده مي‌شوند. ⁴

بنابراين، آن چنان كه از تعاريف ذكر شده مشخص است، پياده راه‌ها قسمتي از فضاهاي شهري هستند كه به دلايل ويژه عمدتا به خاطر دارا بودن برخي پتانسيل‌هاي خاص و در تمام يا بخشي از ساعات شبانه روز كاملا بر روي حركت سواره بسته شده و بطور كامل به حركت عابران‌ پياده اختصاص مي‌يابند.

همچنين، تقريبا تمامي صاحبنظران و حرفه مندان بطور مشترك بر اين نكته اتفاق نظر دارند كه جنبه اجتماعي ايجاد و توسعه پياده راه‌ها بسيار مهم بوده آنچنانكه مي‌توان اصل فلسفه وجودي اين فضاهاي شهري پياده مدار را نه صرفا عملكرهاي فيزيكي و ارتباطي، تثبيت و تقويت برخي كاربري‌ها و مسائل اقتصادي بلكه گسترش ارتباطات و تعاملات اجتماعي- فرهنگي و ايجاد مقياس انساني در عرصه عمومي دانست.

ايجاد پياده راه‌ها به دليل ويژگيهاي خاص خود (كه ناشي از شاخصه‌هاي حركت پياده است) داراي منافع بيشماري است كه برحسب مقياس عملكردي مي‌تواند در سطح محله، ناحيه، شهر و يا حتي بين المللي بسيار تاثيرگذار باشد. برخي از مهم‌ترين مزاياي ايجاد پياده راه‌ها عبارتند از:⁵

• حفظ كاركردهاي مركز شهري
• تسهيل دسترسي براي مغازه داران
• كاهش ترافيك در خيابان‌ها و معابر همجوار
• بهبود منظر و ارتقاء سيماي شهري
• كاهش سر و صدا و آلودگي هوا

ايجاد پياده راه‌ها در شهر‌ها نشانه‌اي بارز از اولويت بخشي به حركت پياده‌ها نسبت به سواره‌ها و وسايل نقليه موتوري است. همچنين، در طراحي پياده را‌ها به عنوان يك پروژه توسعه شهري بايد رويكردي همه جانبه نگر وجود داشته و مجموعه‌اي از متخصصان مختلف اعم از طراحان شهري، معماران منظر، مهندسان ترافيك و… با يكديگر همكاري و تعامل داشته باشند. از اين رو، هرگونه يك بعدي نگري و تقليل موضوع به مساله‌اي ترافيكي نمي‌تواند به نتايج كاربردي منتهي گردد.

امروزه، كميت و كيفيت پياده راه ها به عنوان يكي از مهمترين سنچه هاي توسعه يافتگي شهرها مطرح گرديده و به عامل رقابت آنها براي جذب گردشگران بيشتر تبديل شده است. محدوده‌هاي پياده هم از آن رو كه حركت سواره را بعنوان اصلي ترين مانع ايجاد مقياس انساني در شهر‌ها محدود مي‌كنند و هم بدليل تنوع فعاليت‌ها و ديگر مزاياي مترتب بر آن، روز به روز درحال گسترش هستند. پهنه‌هاي پياده، درحقيقت به نوعي احياگر فرهنگ زندگي در شهرهاي پيش از انقلاب صنعتي در درون ساختار شهرهاي امروزين هستند. يا به عبارت ديگر، در اين فضاهاي شهري، روح پياده‌مداري حاكم بر شهرهاي سنتي -كه مهم‌ترين عامل سرزندگي آن‌ها بوده است- با كالبد و امكانات جديد تلفيق گرديده و عرصه‌هايي خودماني و پويا پديد مي‌آورند.

منبع: پايگاه خبري شهر الكترونيك